Verandi sjálfstæður atvinnurekandi í Bandaríkjunum finnst mér einkar áhugavert að sjá hvernig dómstólar íslands virðast leggja blessun sína yfir "Einkabankastarfsemi" almenningshlutafélagsins Baugs hf.

Þessi lánaþjónusta stærsta almenningshlutafélags landsins virkaði sem hér segir:

1.
Starfsmaður Baugs, forstjórinn Jón Ásgeir Jóhannesson, millifærir árum saman hundruði milljóna króna útaf bankareikningum almenningshlutafélagsins Baugs hf. og lánar sjálfum sér,föður sínum og systur sem og félaga sem honum tengjast eins og Gaumur ehf. og Fjárfar ehf.

2.
Engar tryggingar og litlir sem engir vextir eru greiddir af þessum lánum.
Engir lánspappírar eru undirritaðir sem skilgreina afborgunarskilmála og hvenær eigi að greiða lánin upp.

3.
Allir stjórnarmenn í almenningshlutafélaginu Baug sem og stjórnarformaður félagsins harðneita því í framburðum sínum hjá lögreglu að hafa heimilað þessar lánveitingar. Þeir vissu ekkert um þessar millifærslur forstjórans.

4.
Endurskoðendur almenningshlutafélagsins Baugs fengu skýr fyrirmæli frá forstjóranum, Jóni Ásgeir, að tilgreina ekki um þessar lánveitingar í ársreikningum/uppgjörum félagsins þannig hluthafar Baugs vissu ekki heldur um þessar lánveitingar. Skýr lagafyrirmæli eru um að ársreikningur félaga verði að sérgreina lánveitingar til æðstu stjórnenda eða hluthafa, hvað þegar um hundruðir milljónir króna er að ræða.


Leynifélagið Fjárfar ehf. (sjá samnefndan kafla) sem Baugsmenn segjast hvorki hafa stjórnað eða átt meirihluta í, fékk einnig veruleg lán frá almenningshlutafélaginu Baug hf. til að fjármagna hlutabréfakaup í Baug hf.

Allir sem tengjast Fjárfar ehf. segja hins vegar Jón Ásgeir hafa stjórnað því og má þar nefna systur hans, Krístinu sem og stjórnarformanninn Helga Jóhannesson !

16. mai 2000 fær Fjárfar ehf. 64.500.000 krónur að láni frá Baug hf.
20. júní 2000 fær Fjárfar ehf. 50.000.000 krónur að láni frá Baug hf.
13. febrúar 2001 fær Fjárfar ehf. 85.758.591 krónur að láni frá Baug hf.

Öll þessi lán voru nýtt til að kaupa hlutabréf í Baug hf. og því ljóst að "Hr.X" sem stjórnaði og átti félagið Fjárfar ehf. eignaðist verulegan hlut í almenningshlutafélaginu Baug hf. án þess að leggja fram krónu af eigin fé.

Baugsmenn hafa ávallt haldið því fram að þeir hafi ekki talið þessar lánveitingar ólöglegar, og gert allt í góðri trú.

Það er því athyglisvert að lesa póst frá aðstoðarforstjóra Baugs hf., Tryggva Jónssyni til forstjóra síns, Jóns Ásgeirs, þar sem hann spyr hvort Jón Ásgeir geti fengið lán frá almenningshlutafélaginu Straum hf. þar sem peningastaða Baugs á þessum tíma var býsna þung.

Tryggvi tekur sérstaklega fram í póstinum að þetta sé það lán sem endurskoðendur Baugs hafi mestar áhyggjur af þar sem þetta væri beint lán til hluthafa og slíkt er ólöglegt eins og Tryggvi bendir á, en tekur jafnframt fram: "En okkur vantar aurinn".

Auðvitað fengu þeir svo umrætt lán, 100 milljónir frá vini sínum, Þórði Má Jóhannessyni, þáverandi forstjóra Straums hf.

Litlir sem engir vextir eru reiknaðir af þessum lánum, engar tryggingar settar fyrir lánunum eða afborgunarskilmálar undirritaðir.

Jón Ásgeir segir í framburði sínum hjá lögreglu varðandi aðkomu sína að Fjárfar ehf.:


Ég hvet alla til að lesa kaflann um Fjárfar ehf. og spyrja sig hver hafi átt það félag og stjórnað því!

Meira að segja Kaupþing hf. sem var einn stærsti hluthafinn í almenningshlutafélaginu Baug á þessum tíma fékk hundruði milljóna króna lán frá Baug til hlutafjárkaupa í Baug hf. árið 1999 en viðskiptatengsl Baugsmanna og Kaupþings hafa alltaf verið mjög náin.

Linda Jóhannsdóttir, starfsmaður Baugs segir í framburði sínum að allar slíkar lánveitingar hafi verið ákveðnar af yfirmönnum sínum, þ.e. Jóni Ásgeir og Tryggva Jónssyni.

Framburður Lindu Jóhannesdóttur

Í yfirheyrslu yfir Jóni Ásgeiri, var honum kynntur tölvupóstur frá Lindu, þáverandi fjármálastjóra Baugs hf. til hans sjálfs og Tryggva Jónssonar, dagsettan 14.ágúst 2001 þar sem Linda gerir athugasemdir til þeirra m.a. vegna skuldastöðu á "Lán til framkvæmdastjóra" og ber þar hæst lán til Gaums ehf., Fjárfars ehf., Jóns Ásgeirs, Kristínar systur hans og Jóhannesar, föður hans.

Skuldastaðan sem Linda gerir athugasemdir við var eftirfarandi og nemur rúmlega 500 milljón krónum!



Jón Ásgeir er spurður hver hafi verið hans viðbrögð við þessum athugasemdum fjármálastjórans sem hún er að gera í tengslum við 6 mánaða uppgjör 2001.

Jón Ásgeir svarar orðrétt í yfirheyrslu sinni: "Hann segist ekki muna eftir þessu".

Jón Ásgeir er einnig spurður í yfirheyrslu hvort útbúin hafi verið einhver skuldaskjöl varðandi lánveitingar til Gaums ehf. og hvort Gaumur hafi lagt fram einhverjar tryggingar fyrir greiðslu lánanna.

Hann svarar orðrétt:


Hvernig myndi Glitnir banki sem er að stærstum hluta í eigu Baugsmanna í gegnum FL group, bregðast við ef aðili myndi sækja um nokkur hundruð milljón króna lán án trygginga og vísa í "félag mitt er mjög eignasterkt, þið þurfið ekki að hafa neinar áhyggjur".

Myndi Glitnir banki veita slíkt lán ?

Rétt er að taka fram að allir stjórnarmenn almenningshlutafélagsins Baugs hf. neita því harðlega að hafa vitað um þessa lánastarfsemi Baugs hf. og hvað þá heimilað hana.

Þorgeir Baldursson, stjórnarmaður í Baug hf. segir t.d. varðandi lánveitingar til Fjárfars sem voru m.a. notaðar til að kaupa 10-11 verslunarkeðjuna eftirfarandi í framburði sínum hjá lögreglu:


Framburður Jóns Ásgeirs Jóhannessonar

Jóhanna Wagfjörð sem tók við sem fjármálastjóri Baugs hf. 1.september, 2001, greindi frá því við yfirheyrslur hjá lögreglu að fljótlega eftir að hún hóf störf hafi henni orðið ljóst að um ólögmætar lánveitingar til ýmissa stjórnenda og hluthafa Baugs hf. hefði verið að ræða og hafi strax þá gert yfirmönnum sínum grein fyrir því, gert athugasemdir við þessi lán og óskað eftir því að fá að innheimta þau. Yfirmenn hennar, Tryggvi Jónsson og Jón Ásgeir hafi hinsvegar ekki heimilað það eins og hún segir sjálf í framburði sínum.

Málsvörn Baugsmanna m.a. er að þessar lánveitingar voru allar "viðskiptalán" sem voru nýttar til ýmissa viðskipta sem Jón Ásgeir, forstjóri félagsins, taldi arðvænleg fyrir Baug.

Sú spurning vaknar hvernig það getur verið málsvörn fyrir dómstólum að Baugur hf. hafi hugsanlega hagnast seinna meir á sumum þessara viðskipta sem lánveitingarnar fóru í sbr. kaupin á 10-11 þar sem fasteignir þess félags hækkuðu í verði eftir kaup Baugs á félaginu ?

Ef Baugur hefði tapað á þessum viðskiptum, hefðu þá dómstólar sakfellt?

Tökum dæmi:
Forstjórinn "Jón Jónsson" tekur 500 milljón krónur úr sjóðum almenningshlutafélagsins "X" án trygginga, vaxta eða afborgunarskilmála og án þess að bera það undir stjórn félagsins, stjórnarformanns, endurskoðanda eða fjármálastjóra.

Hann kaupir hlutabréf í fyrirtækinu "Y" og gengi þess hækkar og hann hagnast mjög myndarlega.

"Jón Jónsson" selur svo hlutabréfin í fyrirtækinu "Y" til almenningshlutafélagsins "X" stuttu seinna og hagnast aftur töluvert (sbr.10-11 salan til Baugs).

Stuttu síðar hækka svo hlutabréfin í fyrirtækinu "Y" aftur og því hefur almenningshlutafélagið "X" sem "Jón Jónsson" vann hjá hagnast að lokum.

Er þetta ekki fullkomnlega löglegt miðað við málsvörn Baugsmanna og niðurstöður dómstóla , þ.e. enginn skaði var gerður með þessum "lánum" þar sem fyrirtækið "X" hagnaðist þegar upp var staðið þar sem gengi bréfanna í fyrirtækinu "Y" hafði hækkað ?

Að vísu hagnaðist "Jón Jónsson" manna mest á þessum bréfakaupum en skv. dómstólum virðist það ekki hafa skipt máli.

Hvað hefði gerst ef bréfin hefðu lækkað í verði, þ.e. að Baugur hefði tapað á þessum lánveitingum/viðskiptum ? Hefðu dómstólar þá komist að annarri niðurstöðu ?

Er það ekki VERKNAÐURINN sjálfur, þ.e. að taka þessa fjármuni úr sjóðum almenningshlutafélags, sem er refsiverður ?

Er það ekki augljóst mál í dag að forstjórar þeirra fyrirtækja sem eru skráð í kauphöll Íslands hljóti að opna viðlíka "lánaþjónustu" innan sinna fyrirtækja og lána sér og félögum sér tengdum hundruði milljóna án trygginga, vaxta eða afborgunarskilmála ?

Einnig liggur fyrir að í hlutfjárútboði Baugs hf. árið 2000 hafi 3 aðilar (Jón Ásgeir, Jóhannes Jónsson og Krístin Jóhannesdóttir) skráð sig fyrir bréfum í Baug hf. en aldrei greitt fyrir bréfin ólíkt öllum öðrum hluthöfum sem þurftu að fylgja reglum útboðsins um greiðslu áður en bréfin voru afhent.

Í bókhaldi Baugs hf., 13.febrúar var færð færsla af liðnum "óinnheimt hlutafé" yfir á viðskiptamannareikning viðkomandi þriggja aðila.

Þar með leit Baugur hf. á þessa aðila sem hluthafa og þeir nutu atkvæðisréttar og arðs af þessu nýja hlutafé.

Augljóst má telja að eftir þessa aðgerð í bókhaldi Baugs, var ekki svo litið á að um óinnheimt hlutafé væri að ræða í skilningi hlutafélagalaga enda komið fram yfir hinn almenna gjalddaga sem var 2 vikur eftir að útboðinu lauk.

Þar með hafði Baugur hf. lánað þessum aðilum andvirði hlutafjárins.

Engar tilraunir voru gerðar til að innheimta andvirði hlutafjárins og engar tilkynningar sendar til hlutafélagaskrár.

Af framburði stjórnarmanna er ljóst að stjórn Baugs hf. vissi ekki annað en að hlutaféð hefði allt verið innborgað.

Bréfin voru ekki staðgreidd eins og reglur útboðsins sögðu til um og ekki fjármögnuð með öðrum hætti.

Bréfin voru engu að síður afhent og færsla krafnanna á viðskiptamannareikning umræddra aðila gerði það að verkum að þessir aðilar þurftu ekki að standa við greiðsluskilmála útboðsins eins og aðrir hluthafar heldur fengu allt að láni frá almenningshlutafélaginu Baug hf.

Engar tryggingar voru settar fyrir þessum lánum og litlir sem engir vextir.

Í "Landssímamálinu" svokallaða var yfirmaður hjá Símanum sakfelldur fyrir að draga sér fé án heimildar og ráðstafa fénu m.a. til bróður síns og félaga hans sem voru umfangsmiklir í rekstri skemmtistaða og leiksýninga.

Skýringar þeirra þess efnis að þeir töldu sig vera að fá lán frá símanum í gegnum bróður annars þeirra var algerlega vísað á bug af dómstólum og sagði m.a. í dómsorði að hinir ákærðu væru með það mikla reynslu í viðskiptum að það væri fráleitt að halda því fram að þeir hefðu talið sig vera að fá lán þar sem þeir gátu ekki framvísað neinum lánspappírum eða neina skilmála s.s. varðandi afborganir eða vexti. Þetta var einfaldlega fjárdráttur og þeir fengu nokkurra ára fangelsi.

Það er því undarlegt að lesa í framburði og gögnum málsins að hundruðir milljóna króna, hafi verið teknir úr sjóðum stærsta almenningshlutafélags Islands af forstjóra þess Jóns Ásgeirs sem hann svo notaði til að fjárfesta í ýmsum viðskiptum utan Baugs sem og hlutafjárkaupa.

Stjórnarmenn almenningshlutafélagsins Baugs, segja allir sem einn í framburði sínum að þeir hafi aldrei heimilað forstjóranum, Jóni Ásgeir, að ganga í sjóði félagsins og þeir höfðu enga vitneskju um þessa lánaþjónustu Baugs hf.

Hann segir jafnframt að skýrar starfsreglur hafi verið settar 1999 af hálfu stjórnar almenningshlutafélagsins Baugs þess efnis að öll viðskipti við félög tengdum eigendum eða stjórnendum Baugs yrði að fjalla um í stjórn almenningshlutafélagsins Baugs og fá leyfi fyrir.

Slíkt leyfi var aldrei gefið af hálfu almenningshlutafélagsins Baugs og aldrei rætt um lánveitingar í stjórn almenningshlutafélagsins Baugs.

Skýr fyrirmæli voru frá Jóni Ásgeir þess efnis að allar þessar lánveitingar ætti ekki að greina frá í ársreikningum eða uppgjörum almenningshlutafélagsins Baugs skv.framburði Stefáns Hilmarssonar endurskoðanda þrátt fyrir lagafyrirmæli þess efnis.

Orðrétt segir Stefan Hilmarsson í framburði sínum:


Lögreglan spyr Stefán hvar lesandi ársreikninga almenningshlutafélagsins Baugs hf. fyrir árin 2000 og 2001 hafi getað leitað upplýsinga um lánveitingar til eigenda eða stjórnenda félagsins.

Stefán Hilmarsson (núverandi fjármálastjóri Baugs) svarar:


Spyrja má af hverju menn ættu að spyrja um slíkar lánveitingar ef þeirra er ekki getið í ársreikningum. Ganga menn þá ekki að því sem vísu að slíkar lánveitingar væru einfaldlega ekki til staðar ?

Sé miðað við úrskurði dómstóla hingað til, liggur þá ekki ljóst fyrir að almenningshlutafélög í kauphöll íslands í dag geta stundað svipaða lánastarfsemi?

Geta forstjórar þessara fyrirtækja ekki lánað sér ótakmarkað fé úr sjóðum þeirra almenningshlutafélaga sem þeir stýra, svo framarlega sem þeir kalla það einfaldlega "viðskiptalán" ?

En hvað er viðskiptalán ?

Í 104. gr. hlutafélagalaga nr. 2 frá 1995:


Ef forstjóri lánar sjálfum sér fyrir nýju einbýlishúsi frá fyrirtækinu sem hann stýrir, vaxtalaust, án trygginga, og án þess að segja neinum frá því innan félagsins, er það ekki viðskiptalán ?

Eru fasteignakaup ekki viðskipti?

Ef forstjóri lánar sjálfum sér og fjölskyldu sinni fyrir nýjum Jeppa frá fyrirtækinu sem hann stýrir, vaxtalaust ,án trygginga og án þess að segja neinum frá því innan félagsins, er það ekki viðskiptalán ?

Eru bifreiðarkaup ekki viðskipti ?

Er ekki hægt að lána sér í raun fyrir hverju sem er og kalla það "viðskiptalán" ?


Framburður Óskars Magnússonar, stjórnarformanns Baugs hf.

Framburður Guðfinnu Bjarnadóttur, stjórnarmanns Baugs hf.

Framburður Þorgeirs Baldurssonar, stjórnarmanns Baugs hf.

Framburður Jóhannesar Jónssonar

Framburður Kristínar Jóhannesdóttur


Mér þætti vænt um að heyra þitt álit eftir lesturinn og hvet þig til að skrifa í gestabókina.